Z chwilą śmierci prawa i obowiązki zmarłego przechodzą na jego najbliższych. Obowiązkiem spadkobiercy jest m.in. zapłata długów spadkowych tj. koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń, jak również inne obowiązki. Wraz ze śmiercią spadkodawcy automatycznie następuje otwarcie spadku (z mocy prawa), która jest również chwilą nabycia spadku przez spadkobiercę. Powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu.
Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, dziedziczenie ustawowe co do części spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może być spadkobiercą.
Dziedziczyć ma prawo osoba fizyczna, osoba prawna, ułomna osoba prawna, a także poczęte dziecko w chwili otwarcia spadku, jeżeli urodzi się żywe.
Spadkobierca może zostać uznany przez sąd za niegodnego. Dzieje się wówczas tak np. gdy spadkobierca dopuścił się względem spadkodawcy umyślnie ciężkiego przestępstwa. Spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, jeżeli spadkodawca mu przebaczył. Uznania spadkobiercy za niegodnego może żądać każdy, kto ma w tym interes. Z żądaniem takim można wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku.
Krąg spadkobierców ustawowych można podzielić na pięć grup dochodzących do dziedziczenia: 1) małżonek i zstępni spadkodawcy, 2) małżonek, rodzice rodzeństwo i zstępni rodzeństwa spadkodawcy, 3) dziadkowie spadkodawcy, 4) dzieci małżonka spadkodawcy, 5) gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy i Skarb Państwa.
W pierwszej kolejności powołane są do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Co oznacza tyle, że dzieci zawsze dziedziczą po równo, a małżonek dziedziczy na równi z dziećmi tylko jeżeli jest ich nie więcej niż troje. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Reguła ta ma zastosowanie do dalszych zstępnych. Ponadto reguła ta ma zastosowanie w wypadku uznania spadkobiercy za niegodnego, jego wydziedziczenia, odrzucenia spadku przez spadkobiercę, zrzeczenia się dziedziczenia bez rozciągania skutków prawnych tej czynności na zstępnych, a także wyłączenie spadkobiercę od dziedziczenia mocą testamentu.
W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.
W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy (w częściach równych).
Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.
Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku.
W braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy.
W braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy. Dziedziczą oni w częściach równych.
Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy (w częściach równych).
W braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.
W braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.
W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.
Na uwagę zasługuje to, że powyższego nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji.
Natomiast odnośnie do przysposobionego należy wskazać, że dziedziczy po przysposabiającym i jego krewnych tak, jakby był dzieckiem przysposabiającego, a przysposabiający i jego krewni dziedziczą po przysposobionym tak, jakby przysposabiający był rodzicem przysposobionego. Na uwagę zasługuje to, że przysposobiony nie dziedziczy po swoich wstępnych naturalnych i ich krewnych, a osoby te nie dziedziczą po nim.
Comments