Odszkodowanie za wyrządzoną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę na gruncie przestępstwa wypadku w kon.
Nie tylko, na gruncie Prawa cywilnego można domagać się odszkodowania za wyrządzone szkody oraz zadośćuczynienia za doznane krzywdy. Prawo karne również umożliwia pokrzywdzonym (pojęcie węższe od poszkodowanego) dochodzenia rekompensaty pieniężnej. Prawo do uzyskania odszkodowania i zadośćuczynienia w procesie karnym przybliżę na przykładzie przestępstwa wypadku w komunikacji (art. 177 § 1 K.k.). Otóż, w świetle art. 177 § 1 K. k., kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Obrażenia ciała określone w art. 157 § 1 K.k. (średni uszczerbek na zdrowiu), są to obrażenia narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwające dłużej niż 7 dni.
Uzyskanie statusu pokrzywdzonego w celu uzyskania odszkodowania i zadośćuczynienia.
Na początku osoba uczestnicząca w wypadku komunikacyjnym powinna „uzyskać” (nabywa się z mocy prawa) status pokrzywdzonej. Aby dowiedzieć się kim jest osoba pokrzywdzona należy sięgnąć do przepisu art. 49 § 1 K.p.k., który stanowi, że pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Orzecznictwo Sądu Najwyższego stanowi, że naruszone lub zagrożone dobro indywidualne musi należeć do znamion zarzucanego, oskarżonemu przestępstwa. Wobec tego, jeżeli w wyniku przestępstwa doszło do naruszenia lub zagrożenia dobra indywidualnego, lecz nie należy ono do znamion czynu zabronionego, to osoba, której to dobro bezpośrednio dotyczy, nie ma statusu pokrzywdzonego. Przykładowo, jeżeli w wyniku przestępstwa wypadku komunikacyjnego z art. 177 § 1 K.k., doszło do naruszenia czynności narządów ciała dwóch osób, przy czym jednej na czas powyżej 7 dni (art. 157 § 1 K.k.), a drugiej na czas poniżej 7 dni (art. 157 § 2 K.k.), to pokrzywdzonym, w znaczeniu procesowym jest jedynie ta pierwsza osoba, gdyż dobro prawne drugiej osoby, w postaci zdrowia, z uwagi na rodzaj naruszenia, nie należy do znamion czynu zabronionego z art. 177 § 1 K.k. Przy czym, jeszcze raz należy podkreślić, że status pokrzywdzonego nabywa się z mocy prawa, gdy dobro zostało naruszone.
Podczas postępowania przygotowawczego, organy ścigania powinny prowadzić postępowanie w taki sposób aby wyjaśnić okoliczności sprawy, w tym ustalić pokrzywdzonych i rozmiary szkody (art. 297 § 1 pkt 4 K.p.k.). Toteż, chociaż to organy ścigania z urzędu są zobowiązane do ustalenia pokrzywdzonych, to jednak, z ostrożności radzi się osobom, które uważają się za pokrzywdzone, czuwać nad tokiem prowadzonego postępowania przygotowawczego, aby doszło do prawidłowego ustalenia osoby pokrzywdzonej. Uzyskanie statusu pokrzywdzonego rodzi istotne konsekwencje procesowe dla takiej osoby.
Prawa pokrzywdzonego w postępowaniu karnym.
Otóż, pokrzywdzony ma prawo:
1) składać wnioski o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia (art. 315 K.p.k.);
2) udziału przy czynnościach dowodowych tzw. niepowtarzalnych (art. 316 K.p.k.);
3) żądać dopuszczenia przy innych czynnościach śledztwa (art. 317 K.p.k.);
4) przesłuchać biegłego oraz zapoznać się z jego opinią - jeżeli został powołany (art. 318 K.p.k.);
5) uzyskać informacje o przesłaniu aktu oskarżenia do sądu (art. 334 § 3 K.p.k.);
6) do pouczenia go o przepisie art. 49a K.p.k. tj. prawa do złożenia wniosku o odszkodowanie i zadośćuczynienie (art. 334 § 3 K.p.k.);
7) na jego wniosek, zgłoszony w postępowaniu przygotowawczym do uzyskania powiadomienia przez sąd o sposobie zakończenia sprawy listem zwykłym, przesłanym na wskazany przez pokrzywdzonego adres, za pośrednictwem telefaksu lub poczty elektronicznej wraz z odpisem prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie lub jego wyciągiem, które mogą być przesłane w postaci elektronicznej (art. 299 § 2 K.p.k.);
8) do udzielenia mu informacji o dacie i miejscu rozprawy albo posiedzeniach, o których mowa w art. 339 § 3 pkt 1 (umorzenie postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 2-11) oraz pkt 2 (umorzenie postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia) K.p.k., ponadto, o udzielenie informacji o skazaniu bez rozprawy (art. 343 K.p.k.) oraz o zarzutach oskarżenia i kwalifikacji prawnej (art. 337a § 1 K.p.k.).
Wniosek o odszkodowanie i zadośćuczynienie.
Na zasadzie art. 299 K.p.k. pokrzywdzony jest stroną postępowania przygotowawczego. Na podstawie art. 49a K.p.k., pokrzywdzony, aż do zamknięcia przewodu sądowego na rozprawie głównej może złożyć wniosek o naprawienie szkody i zadośćuczynienia (art. 46 K.k.). Ale najpierw pokrzywdzony musi uzyskać status strony postępowania sądowego tj. stać się oskarżycielem posiłkowym.
Uzyskanie statusu strony w celu złożenia wniosku o odszkodowanie i zadośćuczynienie.
Pokrzywdzony nabywa status strony w postępowaniu karnym w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego wówczas gdy złoży oświadczenie, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego (art. 54 § 1 K.p.k.). Oświadczenie to można złożyć skutecznie dopiero po wszczęciu postępowania sądowego tj. po wniesieniu aktu oskarżenia (art. 337 K.p.k.), do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej tj. zwięzłego przedstawienia zarzutów przez oskarżyciela publicznego na rozprawie (art. 385 § 1 K.p.k.). Oświadczenie pokrzywdzonego może przybrać formę pisemną albo ustną do protokołu (art. 116 K.p.k.).
Nabycie statusu oskarżyciela posiłkowego jest istotne w świetle roli i uprawnień procesowych. Będąc stroną postępowania sądowego nabywa się dodatkowe prawa.
Prawa oskarżyciela posiłkowego.
Oskarżyciel posiłkowy ma prawo:
1) złożyć sprzeciw od wniosku oskarżyciela publicznego o skazanie bez rozprawy (art. 343 § 2 K.p.k.);
2) złożyć sprzeciw od wniosku oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze w trybie art. 338a K.p.k. oraz art. 387 K.p.k.;
złożyć wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia do wyroku warunkowo umarzającego postępowanie wydanego na posiedzeniu (art. 422 § 1 K.p.k.). Przysługuje mu od tego orzeczenia apelacja na zasadzie art. 444 § 1 K.p.k.
Następnie, prawidłowe udowodnienie faktu i rozmiaru powstałej szkody i wyrządzonej krzywdy w procesie karnym doprowadzi pokrzywdzonego do uzyskania odszkodowania i zadośćuczynienia.
Niniejszy artykuł:
1) nie stanowi indywidualnej opinii prawnej, a jedynie posiada charakter informacyjny;
2) został sporządzony w stanie prawnym na dzień 02.09.2022 r.;
3) nie można go kopiować zarówno w części jak i w całości, wszelkie prawa są zastrzeżone.